O SER HUMANO COMO SER SOCIAL

Como moitas outra especies, o ser humano é un ser social. Como as abellas, as formigas, ou os lobos, o individuo humano crece, desenvolvese como tal no medio e coa axuda dos seus conxéneres.

Pero o ser humano non está atado aos seu instintos na mesma medida que os outros animais sociais. As abellas e os lobos manteñen a cohesión social efectuando labores e mantendo regras de relación programadas no seu código xenético. Non son normas libremente elexidas. As persoas, en cambio, debido a esta deficiencia instintiva, necesitamos para facer posible a nosa vida en sociedade, crear normas e institucións. Estas normas e institucións poden ser de formas variadas, pero a súa necesidade é incuestionable... Pero ¿é seguro isto? Só no caso de que necesitásemos realmente vivir en sociedade. O propósito desta lección é demostrar que ao ser humano non lle queda, de verdade, ningunha outra posibilidade.

Cuestións Previas
No film El resplandor de Stanley Kubrick (1980), basado nunha novela de S. King respostase ao optimismo da novela Robinsón Crusoe de Daniel Defoe, presentando unha historia na que a soedade prolongada conduce irremisiblemente á loucura e a autodestrucción.
O mito de Tarzán: Un home criado entre animais sen ningún contacto social, que logra convertirse no Rei da Selva. Personifica o mito do Bo Salvaxe de Rousseau. Na foto vemos unha escena da última versión deste mito: Greystoke de Hug Hudson. Deberemos recordar sen embargo que "salvaxe" e "primitivo", considerados sinónimos durante algún tempo, non o son en absoluto.

Nunha vida de Robinsón, solitaria, nunha illa deserta ¿serían necesarias as regras? ¿de que tipo? ¿Poderíamos sobrevivir se non fose en grupos? ¿cres que o mito de Tarzán podería ser real? Le o texto de Pessoa e xustifica a reposta.

Le algúns fragmentos do Emilio de Rousseau ¿Cres que os requisitos que propón para a educación, son requisitos naturais? Xustifica a resposta.

 

Comprensión 1

O enunciado de que o ser humano se produce a si mesmo non implica de ningún xeito unha especie de visión prometeica do individuo solitario. A autoproducción do ser humano é sempre, e por necesidade, unha empresa social. Os seres humanos producen xuntos un ambiente social coa totalidade das súas formacións socioculturais e sicolóxicas. Ningunha destas formacións debe considerarse coma un produto da constitución biolóxica do home, que como xa se dixo, só proporciona os límites exteriores para a actividade productiva humana. Así como é imposible que o ser humano se desenvolva como tal no illamento, tamén é imposible que o ser humano illado produza un ambiente humano. O ser humano solitario é ser no nivel animal (que comparte, por suposto, cos outro animais). Tan axiña como se observan fenómenos especificamente humanos, introducímonos no dominio do social. A humanidade específica do home e a súa sociabilidade están entrelazadas intimamente. O homo sapiens é sempre, e na mesma medida, homo socius.

O organismo humano carece os medios biolóxicos necesarios para proporcionar estabilidade ao comportamento humano. Se a existencia humana vólvese a quedar a mercede dos únicos recursos do seu organismo, sería unha especie de caos, empíricamente inaccesible, aínda que concibible en teoría. A existencia humana desenvólvese empiricamente nun contexto de orde, dirección e estabilidade (...)

Podemos preguntarnos de que xeito xorde a propia orde social. A resposta máis xeral a esta pregunta é que a orde social é un producto humano, ou máis exactamente, unha producción humana constante, realizada polo ser humano no curso da súa continua externalización. A orde social non se da biolóxicamente nin deriva de datos biolóxicos nas súas manifestacións empíricas (...) Existe só como producto da actividade humana. Berger y Luckman La construcción social de la realidad

 

Investigación: A orde social e a cultura

1. Aporta as razóns que che pareza máis importantes para vivir en sociedade.

2.Elabora unha definición de cultura que teña que ver con esas necesidades humanas de vivir en sociedade.¿Qué funcións cumple a cultura? Busca exemplos de tipos de normas culturais que sexan distintas para distintas culturas. Busca un exemplo de norma que sexa transcultural.¿En qué forma nos socializamos nunha cultura?

Tamén podes ler o documento seguinte

3.Discusión: ¿varóns e mulleres, somos iguais? ¿Por natureza ou por imposición cultural? ¿Cómo se podería explicar por qué cambiou tanto o papel da muller nos últimos 70 anos, pasando de estar subordinada ao varón en case todo a unha completa igualdade ante as leis? Resume as posturas plantexadas na discusión e da a túa opinión persoal respecto ao tema.Para aclarar conceptos le o seguinte artigo de El País semanal.

Na película O pequeno salvaxe de F. Truffaut narrase o descubremento e posterior intento de socialización dun neno salvaxe atopado nos bosques de L’Aveyron, en 1978. Nun momento do film Itard trata a Víctor inxustamente, para comprobar se ten interiorizado o concepto de xusticia ¿Cal é a reacción de Víctor e qué explicación ten? ¿qué relación garda cos procesos de socialización?


Comprensión 2

 

Dilema

Unha noite nunha discoteca dúas persoas coñecense e pasan a noite xuntas, despoís non se voven ver en varias semanas. De repente unha delas é invitada a unha boda dun membro da súa familia. A boda, algo apresurada polo embarazo da noiva, tómalle por sorpresa, pero a sorpresa aumenta ao darse conta de que un dos contraíntes é a persoa coa que pasou a noite. ¿Debería para a boda no momento en que o cura pregunta se alguén coñece algunha razón para que non se celebre? ¿Por que?. Para respostar deberás ter en conta: a) Se a acción pertence ao ámbito da intimidade da persoa que coñeciches e b) se o seu compromiso (privado) con esa persoa require a fidelidade ou non.

¿Que decisión adoptarías? Para valorar o teu nivel de razoamento pincha no icono

Investigación: O privado e o público

1. Para aclarar conceptos: Na vida diaria oímos a miudo a frase “non é asunto meu” ¿En cal das situaciones seguintes dirías que o asunto en cuestión non lle incumbe a ninguén? ¿Por qué?

a) Saber cando vou a votar noiva ou casar.b) Saber como obtiven os cartos das miñas contas correntes. c) Que os fillos do veciño vaian vestido de farrapos. d) Que me de a gaña de comer un gato para almorzar. e) Que me negue a segar a herba do meu xardín. f) Masturbarme

2.Pensa en tres problemas ou decisións que afecten só á vida íntima dos individuos e pensa tres que afecten á relación con outros individuos ¿Que marca a diferencia entre os dous tipos?

3. Pensa nalgún caso no que o que se consideraba de ámbito privado logo se teña convertido nun problema de orde publica e/ou social, e se tivesen que dictar leis sobre o tema.

Información

Os códigos que sancionan e prescriben as conductas a seguir, son necesarios porque vivimos en comunidade e en continua interrelación. En solitario as únicas regras que deberiamos seguir serían de orde práctica e de supervivencia. Se puidesemos, de feito, vivir illados, calqueira discusión acerca da necesidade das normas non sería necesaria. As normas establecerianse só cando elexiramos e pactáramos vivir xuntos. Pero, ¿podemos vivir illados? A maior parte das persoas cremos que si, pero se nos paramos a pensar, a vida humana é esencialmente gregaria. Debemos xuntarnos para reproducirnos, protexernos, producir os bens necesarios para sobrevivir (mediante a distribución do traballo) pois ninguén é autosuficiente. Ademáis a necesidade de agrupamento do ser humano vai máis aló dun simple gregarismo deste tipo. A capacidade racional dos humanos fai necesario o diálogo. Razón e linguaxe van sempre xuntos e son requisito un para o outro. Ámbalas dúas son actividades simbólicas. o que fai do ser humano o que é, é a súa racionalidade e esta implica ao outro co que dialoga. Nesto non temos elección: Se abandonase a vida en comunidade, o individuo perdería a súa condición humana. En realidade non é posible abandonala, porque cando se deixa de adulto, xa se está socializado nela e abándonase levándo unha parte dos seus sistemas de vida. Se nunca se viviu en comunidade (nin social, nin familiar, nin grupal) non terei siquera linguaxe nin, polo tanto, actividade racional, no sentido humano do termo.

A vida en comunidade do ser humano non é un simple agrupamento que podería estar rexido polas leis da natureza, senón que é un vivir xuntos usando as mesmas regras racionais que me permiten poñerme no lugar doutro. A sociedade humana é unha comunidade de individuos que ten unha entidade propia, por riba dos individuos que a conforman. Cando un individuo, recén nado ou vido de fora da comunidade, se incorpora a ela, atópase cunha serie de sistemas de convivencia que debe aceptar. A comunidade garante que este proceso se leve a cabo mediante procesos de socialización.

Socialización é o proceso polo que un membro dunha sociedade absorbe a súa cultura e se integra nela. A socialización é un proceso que dura toda a vida, aínda que é máis intenso na infancia e levase a cabo mediante axentes socializadores diversos: familia, escola, relacións amistosas, leis, a reprobación social, a relixión, etc. Os procesos de socialización modelan o noso carácter e a nos forma de actuar de forma que case toda a nosa conducta está regulada socialmente. Cabería esperar que naqueles ámbitos nos que as nosas accións non impliquen a ninguén como no ámbito do íntimo, a interferencia dos modelos sociais sexa mínimas.

Sen embargo, en ocasións, é difícil delimitar cando unha acción se corresponde co ámbito da intimidade. Alguén pode alegar sempre que unha acción nosa lle molesta e, polo tanto, vulnera o seu dereito á liberdade. Por esta razón os códigos de regras sociais varían os seus ámbitos de aplicación dependendo das sociedades, do avance técnico ou da relixión maioritaria. En calquera caso, todas as interferencias no ámbito do íntimo deben estar xustificadas ou lexitimadas, aínda que estas interferencias consistan só en reprobación social ou moral. En canto ao ámbito do privado, discuteuse moito acerca da necesidade de que os poderes públicos interveñan nas relacións privadas entre os individuos, e as diversas opinións deron lugar, como veremos máis adiante, a diversas interpretacións e teorías sobre o Estado.

Moitas normas legais e sociais poden considerarse unha intrusión inxustificada no ámbito da intimidade persoal, por exemplo a decisión de morrer, de abortar... Nestes casos hai que ter en conta a que outros afectará a decisión de morrer e ata que punto deberán prevalecer os dereitos destes outros sobre os meus e en que circunstancias a lei debería lexislar ese conflito de intereses.

O que queda claro é que, ao vivir en sociedade renunciamos a unha parcela de liberdade e de intimidade, en beneficio dos demáis que, a súa vez, renuncian tamén en parte a ela. Os límites do individualismo é un dos problemas éticos da sociedade contemporánea. Podería afirmarse tamén que sería desexable non ter constituído a sociedade e vivir en absoluta liberdade. Sobre eso poderánse algar razóns a favor ou en contra, pero temos que vivir co feito de que existimos en sociedade e por iso, deberemos definir coa maior precisión e xusticia posible nas normas que regularán esa convivencia.

Leer máis textos>>